Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ
Ορισμός Χρήματος
Χρήμα εννοούμε τα περιουσιακά στοιχεία που χρησιμοποιούνται και γίνονται ευρέως αποδεκτά για πληρωμές
Η εμφάνιση του χρήματος
Κατά τις
συναλλαγές τους στην αρχαιότητα οι άνθρωποι είχαν καθιερώσει το ανταλλακτικό
σύστημα βάσει του οποίου ο παραγωγός ενός προϊόντος αντάλλαζε τα επιπλέον
προϊόντα με προϊόντα άλλου παραγωγού. Η μέθοδος της ανταλλαγής αγαθών
χρονολογείται σε τουλάχιστον 100.000 χρόνια πριν, αν και δεν υπάρχει κανένα
ιστορικό στοιχείο που να αποδεικνύει την ύπαρξη μιας κοινωνίας ή οικονομίας που
βασίζονταν μόνο στη μέθοδο αυτή.
Πολλοί
πολιτισμοί σε όλο τον κόσμο ανέπτυξαν τελικά τη χρήση χρημάτων των οποίων η
αξία βασίζονταν στην αξία του υλικού από το οποίο ήταν φτιαγμένα. Ο σίγλος ή σέκελ
ήταν αρχικά μια μονάδα χρήματος αλλά και μονάδα βάρους. Η πρώτη χρήση του όρου
προήλθε από τη Μεσοποταμία γύρω στο 3000 π.Χ. Κοινωνίες στην Αμερική, την Ασία,
την Αφρική και την Αυστραλία άρχισαν να χρησιμοποιούν όστρακα ως χρήμα. Πολλά
αντικείμενα έχουν χρησιμοποιηθεί ως χρήματα, από τα φυσικά λιγοστά πολύτιμα
μέταλλα έως κοχύλια και από τσιγάρα έως τα εξ ολοκλήρου τεχνητά χρήματα όπως τα
χαρτονομίσματα. Τα πρώτα νομίσματα κατασκευάστηκαν αρχικά από χαλκό, κατόπιν
από σίδηρο και αυτό επειδή ο χαλκός και ο σίδηρος ήταν ισχυρά υλικά που
χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή όπλων. Η χρηματική αξία των νομισμάτων
προέκυπτε από την αξία του μετάλλου από το οποίο ήταν κατασκευασμένο.
Ο Βασιλιάς
Φείδων του Άργους, το 700 π.Χ. περίπου, άλλαξε τα νομίσματα από το σίδηρο σε
ένα μάλλον άχρηστο και διακοσμητικό μέταλλο, το ασήμι, και, σύμφωνα με τον
Αριστοτέλη, αφιέρωσε μερικά από τα νομίσματα σιδήρου που έμειναν (που ήταν στην
πραγματικότητα ράβδοι σιδήρου) στο ναό της Ήρας. Ο βασιλιάς Φείδων έπλασε τα
ασημένια νομίσματα στην Αίγινα, στο ναό της θεάς της φρόνησης και του πολέμου
Αθηνάς Αφαίας, και χάραξε τα νομίσματα με μια Χελώνα, η οποία χρησιμοποιείται
μέχρι σήμερα ως σύμβολο της κεφαλαιοκρατίας. Τα νομίσματα Χελώνες έγιναν
αποδεκτά ευρέως και χρησιμοποιήθηκαν ως διεθνές μέσο ανταλλαγής μέχρι τις
ημέρες του Πελοποννησιακού Πολέμου, όταν η Αθηναϊκή δραχμή τα αντικατέστησε.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο Τα πρώτα χρυσά νομίσματα στην ιστορία εκδόθηκαν από το
Λύδιο βασιλιά Κροίσο, γύρω στο 650 – 600 π.Χ. Σύμφωνα με ένα μύθο, ο Δίας
τιμώρησε την Ήρα και την έδεσε την με μια χρυσή αλυσίδα μεταξύ ουρανού και γης.
Η Ήρα, με τη βοήθεια του Ηφαίστου, έσπασε τη χρυσή αλυσίδα και απελευθερώθηκε.
Λέγεται ότι όλος ο χρυσός που βρίσκεται στη γη προέρχεται από τα κομμάτια αυτής
της χρυσής αλυσίδας, που έπεσαν από τον ουρανό. Ίσως λόγω αυτού του μύθο, ο
χρυσός χρησιμοποιήθηκε στην αρχαία Ελλάδα μόνο στους ναούς, τάφους και
κοσμήματα και δεν υπάρχει οποιοδήποτε αρχαίο ελληνικό χρυσό νόμισμα, μέχρι
περίπου το 390 π.Χ., όταν ο Έλληνας βασιλιάς Φίλιππος ο 2ος της Μακεδονίας
εξέδωσε τα πρώτα χρυσά νομίσματα. Σύμφωνα με άλλο μύθο, οι εφευρέτες των
χρημάτων ήταν η Δημοδίκη από την Κύμη , ο
Λύκος και ο Εριχθόνιος, από τη Λυδία ή τη Νάξο.
Η εξέλιξη του
χρήματος
Η μέθοδος της
χρήσης νομισμάτων ως χρήματος, με βάση την αξία του υλικού από το οποίο ήταν
φτιαγμένα τελικά εξελίχθη στη μέθοδο του αντιπροσωπευτικού χρήματος. Αυτό
συνέβη επειδή οι έμποροι χρυσού και αργύρου ή οι τράπεζες άρχισαν να εκδίδουν
αποδείξεις στους καταθέτες – εξαργυρώσιμες με χρήματα ουσιαστικής αξίας - τα
οποία είχαν κατατεθεί. Τελικά, αυτές οι αποδείξεις έγιναν ευρέως αποδεκτές ως
μέσο πληρωμής και ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται ως χρήμα.
Τα χάρτινα
χρήματα ή τραπεζογραμμάτια χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην Κίνα, κατά τη
διάρκεια της Δυναστείας των Σονγκ. Αυτά τα τραπεζογραμμάτια, γνωστά ως
"Jiaozi" εξελίχθηκαν από χρεόγραφο που είχαν χρησιμοποιηθεί από τον
7ο αιώνα μ.Χ., ωστόσο, δεν είχαν σταματήσει τη χρήση των νομισμάτων ουσιαστικής
αξίας. Στην Ευρώπη τα πρώτα τραπεζογραμμάτια εξεδόθησαν από τη Stockholms Banco
το 1661 και χρησιμοποιήθηκαν παράλληλα με κέρματα.
Η ευκολία των
συναλλαγών που παρείχε η έκδοση των τραπεζογραμματίων από τις τράπεζες
καθιέρωσε τα χαρτονομίσματα σε ευρεία και κοινώς αποδεκτή συναλλακτική
πρακτική. Μ’ αυτό το νομισματικό σύστημα, όπου το μέσο συναλλαγής είναι χαρτιά,
τα οποία μπορούν να μετατραπούν σε προκαθορισμένες, σταθερές ποσότητες χρυσού,
αντικαταστάθηκε η χρήση των χρυσών νομισμάτων ως χρήματος μεταξύ του 17ου και
19ου αιώνα στην Ευρώπη. Αυτά τα πιστοποιητικά χρυσού νομιμοποιήθηκαν ως χρήμα
και η ρευστοποίησή τους σε χρυσό αποθαρρύνθηκε. Στις αρχές του 20ου αιώνα όλες
σχεδόν οι χώρες υιοθέτησαν αυτό το σύστημα όπου για τα πιστοποιητικά που
εξέδιδαν, υπήρχε προκαθορισμένη ποσότητα χρυσού προς εξαργύρωση.
Μετά τον
δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, με τη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς, οι περισσότερες
χώρες υιοθέτησαν τα χρήματα Fiat των οποίων η τιμή είχε καθοριστεί σύμφωνα με
το δολάριο ΗΠΑ. Το αμερικανικό δολάριο με τη σειρά του καθορίστηκε σε σχέση με
το χρυσό. Το 1971, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έπαυσε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου
ΗΠΑ σε χρυσού. Μετά από αυτό, πολλές χώρες ακολούθησαν το παράδειγμα των ΗΠΑ
και η πλειονότητα των χρημάτων παγκοσμίως σταμάτησε να υποστηρίζεται από
αποθέματα χρυσού.
Στην σημερινή Ελλάδα
Ο τρόπος
που εξήλθαμε από την κρίση το ’70 προετοίμασε
το έδαφος για την σημερινή κρίση. Τα πρώτα 25 χρόνια η Ελλάδα περνούσε τη χρυσή
εποχή όπου η κατανάλωση και τα εισοδήματα ανέβαιναν . Ωστόσο λίγα χρόνια αργότερα
το δημόσιο έλλειμμα αυξάνεται κατά πολύ . Μαζί του αυξάνεται και το δημόσιο
χρέος.
Η πιστωτική οικονομία που κορυφώθηκε τη
δεκαετία του ‘80 και του ’90 για να καλύψει το κενό ανάμεσα στο πραγματικό εισόδημα και
την αγοραστική δύναμη.
Στην Ελλάδα μπορούμε να πούμε πως είναι
σχεδόν η μόνη χώρα που το μεγαλύτερο μέρος του ιστορικού της βίου τον πέρασε
υπό καθεστώς πτώχευσης. Ταυτόχρονα είναι και η μόνη, μάλλον, χώρα που έχει
αποπληρώσει το σύνολο των δανείων που έχει πάρει. Ακόμη κι εκείνων των δανείων
που οι όροι τους ήσαν ληστρικοί όπως τα λεγόμενα δάνεια της ανεξαρτησίας. Το
2010 ξεσπά η λεγόμενη κρίση του δημόσιου δανεισμού έχοντας στο επίκεντρό της
την Ελλάδα.
Το δημόσιο χρέος γίνεται ο μοχλός και η
αφορμή για μια μεγάλη σειρά παρεμβάσεων με στόχο την ενίσχυση της κερδοφορίας
αλλά και της κυριαρχίας του κεφαλαίου σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες και
ιδιαίτερα τις ευρωπαϊκές. Μιας κυριαρχίας που θα είναι σύμφωνη με τη νέα φάση
στη οποία έχει εισέλθει ο καπιταλισμός από τη δεκαετία του 1970 ήδη.
Οι παρεμβάσεις αυτές έχουν στο επίκεντρό
τους το σύνολο των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών και όρων που
είχαν διαμορφωθεί κατά την ιστορική διαδρομή του καπιταλισμού .
Σιδηροπούλου Κατερίνα
Τριανταφυλλίδου Σαββίνα
Τσόπκας Γίωργος
Φυλακτού Ελένη
Χαλκίδου Σοφία
Χίδερλη Άννα
